Biologische kringloop 2.0: frass

Van frass tot duurzame bodemverbeteraar
(Thomas Quanten, Thomas More)

Organisch-biologische afvalstoffen kunnen als inputstroom via compostering of vergisting verwerkt worden tot organische meststoffen en bodemverbeterende middelen, maar er zijn ook mogelijkheden om deze afvalstoffen aan insecten te voederen.

Met deze insecten, zoals meelwormen of de zwarte soldaatvlieg, kunnen andere toepassingen worden gevonden zoals alternatieve eiwitbronnen voor de veevoeding of voor extractie van hoog kwalitatieve grondstoffen voor technische toepassingen. Het residu dat achterblijft na de kweek van insecten wordt “frass” genoemd. Dit is een mengsel van de uitwerpselen van de insecten, het residu van het substraat waarmee de insecten werden gevoed en dode insecten of delen van insecten.

Maar is hier ook nog een circulair verhaal aan verbonden? Kan frass op de een of andere wijze ook nog nuttig worden ingezet in onze biologische kringloop? Het antwoord is: zeker en vast. Frass bevat immers nutriënten en organische stof, dus het kan een geschikte basis vormen voor een meststof of bodemverbeterend middel. De kwaliteit moet echter kunnen gegarandeerd worden. Een belangrijk aspect bij de productie van organische meststoffen is de chemische, fysische en biologische veiligheid. Frass valt wettelijk gezien onder de definitie van “dierlijke mest” en moet als dusdanig conform de wetgeving nog verder verwerkt worden om bruikbaar te zijn als grondstof voor organische meststoffen. Frass is ook een dierlijk bijproduct, dus moet het gehygiëniseerd worden (1 u bij 70 °C), om de biologische veiligheid te garanderen.

Verwerking van frass kan via droging, pelletisering, compostering of vergisting gerealiseerd worden. Het hygiëniserende effect van een biologische verwerking zoals compostering of vergisting is altijd een combinatie van een warmtebehandeling en een biologisch afbraakproces. Om frass op een goede manier te kunnen composteren, is ook bijmenging van ander materiaal noodzakelijk. Dit is ook zo bij de andere vormen van mestverwerking. Ook anaerobe vergisting van frass is een mogelijke verwerkingswijze. Biogastesten tonen aan dat frass een vergelijkbaar potentieel heeft voor vergisting dan andere dierlijke mest.

Dat een nuttige grondstof uit het verwerkingsproces kan ontstaan, bewijzen de potproeven die door Thomas More Hogeschool op onder andere bonen en aardbeien zijn uitgevoerd. De groei en opbrengsten waren minstens gelijk aan de behandelingen bemest met minerale meststoffen. Bovendien zullen de nutriënten, omdat ze organisch gebonden zijn, minder snel onderhevig zijn aan uitspoeling. Kortom: frass als restproduct van de insectenteelt is een interessante stroom als basis voor de productie van organische meststoffen en bodemverbeterende middelen. De verwerking ervan moet nog verder op punt worden gezet.

Thomas gaf tijdens het symposium van Vlaco op 20 juni 2023 een uiteenzetting over bovenstaande. Je vindt de presentatie hier.