Thuiskringlopen en gft-ophaling: die combinatie werkt

Je keuken- en tuinresten zelf thuis composteren of meegeven met de gft-ophaling? Het wordt vaak wel als een dilemma gesteld. Thuiscomposteren en selectieve inzameling, als concurrenten van elkaar, dat is slechts perceptie.

De vraag “Doe ik het zelf of laat ik het doen?” is actueel, want vanaf 1 januari 2024 wordt de selectieve inzameling van gft-afval verplicht in gans Europa, ook in Vlaanderen. Hoe gaan we daarmee om?

Historiek

Begin jaren ’90 is Vlaanderen opgesplitst in gft- en groenregio’s. In een gft-regio zorgt de afvalintercommunale voor de selectieve inzameling van gft-afval. Dat ingezamelde gft wordt verwerkt in een professionele gft-verwerking. De laatste jaren is er voor gft-afval sterk geïnvesteerd in voorvergisting, altijd gevolgd door een nacompostering. De voorvergisting levert groene energie op (biogas en elektriciteit) en de nacompostering levert de gecertificeerde bodemverbeteraar, compost op. Met het tuinafval of groot snoeihout kunnen de burgers in de gft-regio altijd terecht op het recyclagepark. Soms is er op afroep ook nog een inzameling aan huis van tuinafval. Dat tuinafval wordt in een professionele groencomposteringsinstallatie ook omgezet tot duurzame compost.

Woon je in een groenregio, dan wordt bij jou enkel het tuinafval opgehaald of kan je dit naar het recyclagepark brengen. Dat tuinafval wordt ook in een professionele groencomposteringsinstallatie omgezet tot duurzame compost. Voor de keukenresten heb je in een groenregio de keuze om ze zelf thuis te composteren of als enige alternatief in de restafvalzak te gooien.

Tien jaar geleden was er in 194 van de 308 steden en gemeenten in Vlaanderen gft-ophaling. Momenteel is er in 200 van de 300 steden en gemeenten gft-ophaling.

Thuiskringlopen en selectieve inzameling aan huis gaan hand in hand

Ervaring en onderzoek maken duidelijk dat kiezen voor gft-ophaling in combinatie met thuiskringlopen goede resultaten oplevert.

Gemeenten die al sinds de jaren ’90 gft aan huis inzamelen, zijn vaak ook heel actief op het vlak van de promotie van thuiskringlopen. De keuken- en tuinresten die worden vermeden of thuis op een kwalitatief goede manier worden verwerkt, moeten uiteindelijk niet worden ingezameld aan huis. Dat is een besparing voor iedereen, ook voor de gemeente.

De gemeente (of vrijwillige kringloopkracht) hoeft niet te vrezen dat de sensibilisering rond thuiscomposteren een duik zal nemen na invoering van gft-ophaling. Vlaco merkt dat in de regio’s waar reeds jaren geleden gft-ophaling werd ingevoerd, de aanvragen voor infosessies rond kringlooptuinieren of cursussen rond thuiscomposteren blijven binnen komen en de cursussen even makkelijk vol geraken. We merken zelfs dat wanneer het diftarsysteem (gedifferentieerde tarifiëring) wordt ingevoerd, dat de vraag naar infosessies rond composteren toeneemt.

In het onderzoek ‘Thuiskringloopgedrag in Vlaanderen’ uit 2018 bleek dat 41% van de ondervraagden thuis composteert. We stelden de vraag aan de niet-composteerders die ook in de toekomst niet thuis zullen gaan composteren ‘Waarom overweegt u NIET met thuiscomposteren te beginnen?’ Slechts 7% gaf als reden op dat de gemeente al zelf gft ophaalt. Er zijn dus heel wat andere redenen die een burger ervan weerhouden om thuis te composteren, waaronder als belangrijkste werden aangehaald: ‘plaatsgebrek’ en op de tweede plaats ‘ik heb geen tuin’.

Het belangrijkste is, of er nu voor thuiskringlopen of selectieve inzameling wordt gekozen, dat het op een kwalitatief goede manier gebeurt. Niemand is gebaat bij een stinkende composthoop of put in de tuin. Ook het dumpen van gazonmaaisel in bermen is ons allen een doorn in het oog. Wie wil thuiskringlopen moet goede info krijgen en ondersteund worden. Wie dat niet wil of kan, die doet beroep op de gft-inzameling aan huis.

Ook al zijn de inspanningen in de verschillende regio’s groot, het blijft zoeken naar de beste combinatie om organische resten uit de restafvalzak te weren.

Van de 397.439 ton aan voedselafval, eetbaar en niet-eetbaar, die de Vlaamse huishoudens per jaar verzamelen:

• wordt nog steeds 78 % in de restafvalzak gegooid en gaat zo naar verbranding. Helaas is dat de slechtste manier om verloren voedsel te verwerken.
• Slechts 12 % van dit voedselafval wordt via de gft-bak ingezameld en verwerkt tot compost.
• 10 % wordt gebruikt om thuis te composteren.

In bovenstaande figuur - uit recente sorteeranalyses – blijkt dat gemiddeld in Vlaanderen nog steeds 40% organisch materiaal in de restafvalzak belandt. Daarvan is de helft voedsel dat voordien nog eetbaar was en dus niet moest worgen weggegooid en – met uitzondering van een kleine 5% - de andere helft perfect in de gft-ophaling kan. Ook in de gft-regio’s belandt er nog organische fractie in de restafvalzak.

Er moet dus echt nog wel een tandje worden bijgestoken. De Europese verplichting tot selectieve inzameling is opgenomen in het Lokaal Materialenplan 2023-2030.

Wat verandert er op 1 januari 2024?

Waarschijnlijk niet zoveel. Lokale besturen worden geacht om vanaf 1 januari 2024 overal in Vlaanderen selectieve inzameling van gft-afval aan de burger aan te bieden. De meesten zijn er echter nog niet klaar voor en hebben uitstel gevraagd aan de OVAM. Afwijkingen zijn mogelijk op basis van een gemotiveerd plan van aanpak, tot 2026.

De burgers zullen niet verplicht worden om deel te nemen aan de selectieve inzameling. De service moet enkel worden aangeboden. Zoals in de huidige gft-gemeenten nu ook al gebeurt, zal de burger kunnen kiezen of hij een gft-container wil of wanneer hij de container gebruikt. Men kan beroep doen op selectieve inzameling voor bepaalde afvalfracties en andere fracties toch thuis verwerken. Het belangrijkste doel is de organische fractie in het restafval te reduceren.

Sensibiliseren rond voedselverspilling vermijden, thuiscomposteren of kringlooptuinieren blijft in gans Vlaanderen van belang om de Europese doelstellingen te halen. Die sensibilisering werkt het best als we samen via verschillende inspanningen de burger bereiken.

Samen met de intercommunales gaat Vlaco voor campagnes en workshops rond voedselverlies om het eetbare gedeelte uit die restafvalzak te weren, informatieverspreiding over thuiskringlopen om maximaal in te zetten op preventie en campagnes rond wat wel en niet in de gft-ophaling mag, om een zuiver professionele compost te bekomen. 

Vlaco promoot heel wat technieken om thuis zelf aan de slag te gaan met je keuken- en tuinresten. Getuige daarvan de waaier aan infosessies, publicaties en campagnes rond de hoofdthema’s thuiscomposteren, snoeihout verwerken, grasbeheer, kippen als kringloopwerkers, vaste planten, … Meer info daarover vind je hier.